Rak nerki
Co to jest rak nerki?
Rak jest nowotworem złośliwym, który stanowi 2-3% wśród wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych. Rak nerki jest pojęciem ogólnym dla wszystkich nowotworów złośliwych występujących w nerce. Rak jsnokomórkowy (łac. carcinoma clarocellulare) stanowi blisko 9)% wszystkich nowotworów złośliwych nerki. W ostatnich latach ilość rozpoznawanych nowotworów nerki wzrasta dlatego kluczowe znaczenia ma wczesna diagnostyka i skuteczne leczenie.
Przyczyny powstawania - etiologia raka nerki
Wśród czynników ryzyka raka nerki wymienia się palenie tytoniu, otyłość i nadciśnienie tętnicze. Palenie papierosów a dokładnie dym tytoniowy zawiera substancje rakotwórcze, które uszkadzając komórki śródbłonka powodują nowotworzenie. Należy pamietać, że nowotwór występuje także u pacjentów, u których nie wystąpił żaden z czynników ryzyka. Według statystyk blisko 30% nowotworów nerki u mężczyzn i 20% u kobiet ma związek z paleniem tytoniu. Długotrwałe narażenie na substancje rakotwórcze takie jak azbest, barwniki trójchloroetylenowe i garbniki stanowią czynnik ryzyka wystąpienia raka nerki. Pacjenci z wielotorbielowatością nerek i chorzy dializowani częściej chorują na raka nerki w stosunku do populacji bez wymienionych schorzeń.
Objawy raka nerki
Nowotwory nerki w większości przypadków nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo w czasie badania USG jamy brzusznej, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Rak nerki przez bardzo długi czas może nie dawać żadnych objawów. Triada objawów raka nerki - ból w okolicy lędźwiowej, wyczuwalny guz i krwiomocz (krew w moczu widziana gołym okiem) są objawami w zaawansowanych postaciach nowotworu. Niestety u części chorych pierwszym objawem są dolegliwości spowodowane przez przerzuty odległe raka.
Rak nerki tak jak każdy nowotwór złośliwy daje przerzuty. Objawy kliniczne uzależnione są od lokalizacji przerzutów. W przypadku przerzutów do płuc pierwszym objawem może być duszność lub krwioplucie. Przerzuty do kości powodują bóle kostne a przerzuty do mózgu mogą powodować bóle głowy lub napad padaczkowy. Wśród najczęstszych lokalizacji przerzutów raka nerki wymienia się: płuca, tkanki miękkie, kości, wątroba i ośrodkowy układ nerwowy. U części pacjentów z rakiem nerki występują objawy ogólnoustrojowe takie jak: gorączka, lub stany podgorączkowe, niedokrwistość, czerwienica, utrata masy ciała, hiperkalcemia, podwyższone OB i nocne poty.
Złośliwy nowotwór nerki - diagnostyka i rozpoznawanie raka
Brak specyficznych i wczesnych objawów sprawia, że większość raków nerki wykrywana jest przypadkowo w czasie badań obrazowych wykonywanych z powodu innych dolegliwości - bóle brzucha, bóle kręgosłupa etc. Badaniem, w którym najczęściej rozpoznaje się guzy nerek jest USG jamy brzusznej. Krwiomocz lub ból okolicy lędźwiowej powinny być wskazaniem do wykonania badania USG całego brzucha. W przypadku rozpoznania guza nerki w badaniu USG chory kierowany jest do pracowni tomografii komupterowej celem wykonania CT jamy brzusznej z kontrastem. Najczęściej wykonywane badania w diagnostyce guzów nerek:
Badanie USG jamy brzusznej - podstawowe badanie obrazowe, w którym najczęściej rozpoznawane są guzy nerek. Badanie wykonywane jest w pozycji leżącej na plecach. W czasie badania lekarz przesuwając głowicę ultrasonograficzną po brzuchu pacjenta uwidacznia narządy jamy brzusznej w poszukiwaniu nieprawidłowości. Badanie nie pozwala na jednoznaczne rozpoznanie czy guz stwierdzony w nerce jest nowotworem złośliwym, czy łagodnym.
Tomografia komputerowa z kontrastem - jest złotym standardem w diagnostyce obrazowej guzów nerki. Badanie polega na podaniu dożylnie środka kontrastowego i wykonaniu serii skanów tomograficznych jamy brzusznej. Badanie pozwala na precyzyjne ustalenie wielkości guza, lokalizacji i stosunków z otaczającymi strukturami. Cechą charakterystyczną raka nerki jest wzmocnienie kontrastowe - czyli zwiększony wychwyt znacznika spowodowany unaczynieniem patologicznej zmiany. Tomografia pozwala na ocenę szypuły naczyniowej i unaczynienia nerki oraz ustalenie wielkości czopu nowotworoego w żyle nerkowej i/lub żyle głównej dolnej. Dodatkową zaletą KT jest mozliwość oceny węzłów chłonnych oraz narządów pod kątem obecności przerzutów.
Zdjęcie RTG klatki piersiowej - badanie rentgenowskie wykonywane standardowo w przypadku rozpoznania guza nerki.
Badania laboratoryjne krwi - morfologia, AspAT, AlAT, bilirubina, koagulogia
Scyntygrafia kości - badanie wykonywane w przypadku podejrzenia przerzutów do kości
Metody leczenia raka nerki
Leczenie raka nerki uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby i stanu ogólnego pacjenta. Stopień zaawansowany określany jest przez wielkość, lokalizację guza i obecność przerzutów. W przypadku guzów ograniczonych do narządu chirurgiczne usunięcie guza lub nerki z guzem jest postępowaniem z wyboru. W przypadku raka nerki z przerzutami leczenie chirurgiczne uzupełniane jest o leczenie farmakologiczne - leki antyangigenne, immunoterapia i chemioterapia.
Leczenie chirurgiczne - usunięcie guza lub usunięcie nerki z guzem
Leczenie chirurgiczne jest najskuteczniejszym postępowaniem w przypadku raka nerki. W przypadku guzów ograniczonych do nerki dąży się do leczenia nerkooszczędzjącego - czyli leczenia polegającego na chirurgicznym wycięciu guza z oszczędzeniem nerki. Operacja wykonywana jest sposobem klasycznym - otwarty zabieg operacyjny lub laparoskopowo. Skuteczność obu metod operacyjnych i wyniki onkologiczne są porównywalne. W przypadku dużych guzów, kiedy oszczędzenie nerki jest niemożliwe wykonuje się nefrektomię ardykalną czyli usunięcie całej nerki wraz z otaczającą torebką tłuszczową.
Leczenie pacjentów z przerzutami
Rozsiany rak nerki czyli rak z przerzutami do węzłów chłonnych i narządów odległych wymaga multidyscyplinarnego leczenia. U pacjentów w dobrym stanie ogólnym dąży się do usunięcia nerki i właczenia terapii systemowej ukierunkowanej na przerzuty. Najczęściej stosowaną metodą leczenia uzupełniającego jest terapia antyangiogenne - terapia hamująca rozwój naczyń krwionośnych w obrębie nowotworu. Pozostałe metody leczenia to immunoterapia i chemioterapia skojarzona z immunoterapią. W przypadku pacjentów o dobrym rokowaniu wykonywane są zabiegi usunięcia przerzutów lub leczenie paliatywne - łagodzące objawy - np. radioterapia w przypadku przerzutów do kości.
Postępowanie po leczeniu chirurgicznym
Każdy pacjent po chirurgicznym wycięciu guza nerki lub usunięciu nerki z guzem powinien pozostawać pod nadzorem onkologa - follow up. U blisko 25% pacjentów po leczeniu chirurgicznych obserwuje się nawrót choroby w postaci wznowy lub przerzutów odległych. Do wznowy najczęściej dochodzi w ciągu pierwszych trzech lat po zabiegu, im dłuższy czas od operacji tym prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów maleje. Najczęściej występują przerzuty do płuc, wątroby, nadnercza lub ośrodkowego układu nerwowego. Według statystyk u około 30% chorych w momencie rozpoznania guza nerki obecne są przerzuty odległe niewidoczne w badaniach obrazowych.
Rak nerki - rokowanie
Rokowanie uzależnione jest od stopnia zaawansowania klinicznego choroby według Robsona. Podstawą klasyfikacji stopnia klinicznego jest klasyfikacja TNM raka nerki. Pięcioletnie przeżycia uzależnione są od stopnia zaawansowani klinicznego nowotworu:
Stopień I - 80-90% pięcioletnich przeżyć
Stopień II - pięcioletnia przeżywalność obserwowana jest u 50-70% pacjentów
Stopień III - 20-30% chorych przeżywa pięcioletni okres od rozpoznania
Stopień IV - pięcioletnie przeżycie wynosi około 5%
Profilaktyka czyli zapobieganie nowotworów nerki
Szerokopojęta profilaktyka raka nerki obejmuje rzucenie palenia czynnego i biernego oraz zdrowy tryb życia. Zaleca się unikanie ekspozycji na środki chemiczne będące czynnikami ryzyka raka nerki oraz aktywność fizyczną. W ramach profilaktyki warto raz w roku wykonać badanie USG jamy brzusznej.
Polecane artykuły:
Klasyfikacja TNM raka nerki
Leczenie immunospupresyjne raka nerki
Embolizacja guza nerki
Przerzuty w raku nerki
